Ruta Filomena Dato Muruais

Incluímos, ademais, a ruta de Filomena Dato Muruais como unha iniciativa puntual. O Círculo Poético Ourensán estreábaa no ano 2009. Os lugares máis emblemáticos da vida e obra desta escritora, referente da literatura feminina e feminista galega do século XIX, convértense en paradas obrigatorias deste roteiro.

Ruta literaria polo cemiterio de San Francisco (Ourense)

Outro proxecto que se está a desenvolver na cidade ourensá é unha App que permita realizar unha visita autoguiada ao cemiterio de San Francisco onde están enterrados algúns dos escritores máis ilustres da nosa literatura (E2). Este camposanto xa conta cunha guía que elaborou a Concellería de Cultura do Concello de Ourense. Grazas a ela, proponse “un percorrido posible polas últimas moradas dalgunhas xentes das artes e das letras de Ourense” (Ourense Cultural, 2015).

O camposanto é o prototipo de cemiterio romántico do século XIX. No seu interior pódense ver inmensos panteóns de granito, neogóticos e barrocos inspirados na arquitectura indiana, tumbas con enreixados oxidados, relatos de medo, todo un cemiterio de película que reflicte a puxanza da burguesía ourensá do século XIX con sepulturas famosas como as de Vicente Risco, Otero Pedrayo, Blanco Amor, Ben-Cho-Sei, Florentino Cuevillas ou José Ángel Valente. Cómpre destacar tamén o cemiterio laico que se atopa anexo ao relixioso (El blog de Karkallón, 2011).

O cemiterio conta cunha Asociación de Amigos, da que foi presidente de honra o poeta José Ángel Valente quen co seu esforzo e traballo logrou a cualificación para o camposanto de Ben de Interese Cultural no ano 2000.

                                                      Fonte: http://www.ourensecultura.com/CentroHistorico/RoteirosHistoricos

Ruta Carlos Casares

No caso do concello de Ourense, estanse a desenvolver outros proxectos como son o Roteiro Carlos Casares que xa está elaborado e pendente de concreción física. Este escritor foi durante 17 anos director da Editorial Galaxia, e dende 1989 ata o seu falecemento en 2002 director da revista GRIAL, pero sobre todo foi una das personalidades máis activas da vida cultural da Galicia do derradeiro terzo do século XX e unha das figuras máis sobranceiras das nosas letras (Editorial Galaxia, 2014).

O Liceo de Ourense, a Fundación Carlos Casares e Editorial Galaxia, coa colaboración doutras institucións inauguraron, o pasado 8 de marzo de 2014, un Roteiro Literario por algúns espazos da cidade relacionados coa vida e obra do escritor (Editorial Galaxia, 2014). O Roteiro consta de 19 paradas e comenza na casa onde naceu o escritor o 24 de agosto de 1941, remata na zona vella e recrea, a través de textos literarios, momentos significativos na biografía do homenaxeado relacionados coa cidade, na que transcorren moitas escenas da súa literatura e moitos dos seus personaxes literarios.

O mundo literario de Carlos Casares está profundamente vencellado á cidade de Ourense e algunas zonas da provincia, principalmente a Limia e o Ribeiro (Editorial Galaxia, 2014). A ruta está en proxecto polo que aínda non ten a promoción turística adecuada. Está previsto que conte con páxina web propia, códigos QR para escoitar a voz do autor e placas identificativas.

                                                       Ruta Carlos Casares por Ourense

Turismo literario en Ourense: situación en 2015 e perspectivas

Hoxe, deixamos o enlace a este artigo sobre o Turismo literario en Ourense que aparece na Revista Galega de Economía da USC.

Ruta literaria en Ourense

A maior parte das rutas literarias que hai na provincia de Ourense son de creación recente. A máis antiga é a Ruta Específica Literaria, un percorrido polas placas que lembran as casas dos principais escritores que naceron ou residiron na cidade de Ourense e que xorde en 1997 (a Oficina de Turismo créase en 1996).

No caso da Ruta Literaria Específica do Concello de Ourense, José Ramón Gómez (guía oficial) sinala que a ruta faise todo o ano. Actualmente realízase con grupos escolares ou con grupos protocolarios que fan unha solicitude oficial o concello para tal tipo de ruta.

Dado que un dos primeiros grupos que solicitaban as visitas era o profesorado dos cursos de iniciación e perfeccionamento de galego como actividade complementaria, dende a Oficina de Turismo acordaron crear unha ruta específica para estes grupos. Como a temática tamén era axeitada para os escolares, a Área de Educación do Concello de Ourense decidiu incluila no seu programa de visitas didácticas.

Esta ruta litereraria non ten sinalización polo que se aproveitan as placas existentes. A cidade conta con edificios nos que viviron autores ilustres e moitos deles teñen unha placa para recordar o vínculo entre personaxe e edificio. Sería o que se coñece como unha patrimonialización externa porque non se pode entrar a visitar a casa (Uccella, 2013: 55). De feito, en Ourense hai cerca de medio centenar destas placas (Casado Nieto, 1990: 167). Pero non hai unha guía oficial que as sitúe, tan só un pequeno tríptico que fai referencia á celebración das Letras Galegas e a algún dos autores ourensáns.

Imaxe 1.-Folleto Ruta Literaria Específica

Tampouco se empregan as novas tecnoloxías para promocionar este percorrido polo que carece de guía en PDF, audioguía, APP ou web propia. Dispón dun mapa literario que se comparte co do folleto informativo da Ruta da Esmorga. Pola contra, a ruta si conta cun guía oficial, o único do Concello de Ourense, pero o percorrido ofrécese dende o ámbito educativo ao público escolar, carecendo dunha promoción turística oficial.

Se esta ruta se centran nun público escolar ou protocolario é porque na cidade hai unha empresa de guías oficiais polo que o Concello tenta non "inmiscuirse" na actividade privada, aínda que dende a oficina informen das actividades relacionadas con estas rutas.

Ante a falta dun documento oficial que recolla esta ruta, hai a opción de utilizar o itinerario que elaborou o historiador Fernando Román para mostrar as casas de escritores que na cidade de Ourense contan cunha placa e que, polo tanto, serve de base para a realización desta ruta.

Táboa 1.-Ruta literaria polas casas dos escritores de Ourense

RUTA LITERARIA POR OURENSE
Nº.	LOCALIZACIÓN	AUTOR
1.	-Santo Domingo, 10 -Santo Domingo, 17 -Santo Domingo, 31 -Santo Domingo, 39 (47) -Santo Domingo, 64	-Florentino Cuevillas -Ángela Santamarina -Marcelo Marcías -Vicente Risco -Filomena Dato Muruais
2.	-Rúa da Paz, 21 -Rúa da Paz, 26	-Vicente Risco e Otero Pedrayo -Xaquín Lorenzo
3.	-Rúa Lepanto, 18 -Rúa Lepanto, 27	-Valentín Lamas Carvajal -Blanco Amor
4.	-Praza do Trigo, 1	-Rey Soto
5.	-Praza Maior, 8 -Praza Maior	-Benito Fernández Alonso -Álvaro das Casas Blanco
6.	-Rúa Barreira, 4 -Rúa Barreira, 8	-Alberto García Ferreiro -Alexandre Bóveda
7.	-Museo Arqueolóxico, Praza Maior/Bispo Carrascosa	-Xesús Ferro Couselo
8.	-Praza Imprenta, 6	-Valentín de Nóvoa
9.	-Padre Feijóo, 12	-Arturo Noguerol Buján
10.	-Rúa Hernán Cortés, 10 -Hernán Cortés, 27	-José García Mosquera e Filomena Dato Muruais -Valentín Lamas Carvajal
11.	-Rúa Cardenal Cisneros, 7 (4)	-Juan Antonio Saco y Arce

Fonte: elaboración propia a partir de Faro de Vigo (2012)